Phân tích bài thơ Bếp Lửa của nhà thơ Bằng Việt rất hay

Phân tích bài thơ Bếp Lửa của nhà thơ Bằng Việt

Bài làm

Từ lâu thì tình cảm gia đình được xem chính là một nguồn cảm hứng bất tận đối với các thi sĩ. Có lẽ vậy cho nên có rất nhiều tác phẩm đi sâu khai thác mảng đề tài này. Thi phẩm “Bếp lửa” của tác giả Bằng Việt đã viết về đề tài này vô cùng sâu sắc, bài thơ đó là một nỗi nhớ về tuổi thơ của đứa cháu xa nhà. Bài thơ cũng ca ngợi được đức hi sinh, sự tần tảo cũng như tình thương bao la của người bà. Không dừng lại ở đó thì bài thơ cũng thể hiện được sự kính yêu cũng như lòng biết ơn tha thiết với người bà.

Ngay từ  phần mở đầu bài thơ là hình ảnh bếp lửa khơi gợi cho người cháu nhớ về bà mình bằng đoạn thơ:

Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa

Chính với hình ảnh “bếp lửa” được Bằng Việt khắc họa giản dị nhưng rõ nét và sống động qua ba câu thơ. Hình ảnh “Bếp lửa” có lúc sáng mãnh liệt, có lúc chờn vờn nhưng lúc nào cũng ấp iu nồng đượm và người bà hiện lên một cách nhẹ nhàng nhất trong trái tìm của người cháu. Với hình ảnh bếp lửa cũng chính là một hình ảnh cụ thể, sinh động như đã biểu hiện được một sự cụ thể sinh động về sự tần tảo của người bà đối với cháu trong mọi hoàn cảnh khó khăn, gian khổ. Tất cả đã khơi gợi lên tình cảm sâu nặng của người cháu một cách tự nhiên.

Thế rồi chính từ tình yêu thương và nỗi nhớ da diết, người cháu nhớ về kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà với bao nhiêu cảm xúc.

Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói

Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi

Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy

Sử dụng những vần thơ nhẹ nhàng như lời kể lại những năm tháng thơ ấu đầy gian khổ của cháu với bóng đêm của nạn đói năm 1945. Thế rồi khi nhớ về những ngày thơ ấu gian khổ bên bà thì lúc này đây người cháu nhớ về năm đói kém mà cháu sống trong sự cưu mang, thực sự tình yêu thương sâu đậm của bà khi bố mẹ phải đi xa. Trách nhiệm như gánh trên đôi vai bà nặng hơn biết mấy.

Con đói lả ôm lưng mẹ khóc

Mẹ đợ con đấu thóc cầm hơi

Kiếp người cơm vãi cơm rơi

Biết đâu nẻo đất phương trời mà đi!

Tất cả những ký ức tuổi thơ và tình cảm đậm sâu của bà trong cháu vẫn cứ vẹn nguyên không phai nhạt:

Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu

Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay

Mùi khói như chất chứa được biết bao nhiêu nỗi vất vả, cực nhọc của hai bà cháu. Nó dường như vẫn cứ cây nồng nơi sống mũi, mùi khói hun nhèm cả một ký ức tuổi thơ của cháu. Hình ảnh người bà cứ mãi hiển hiện chân thực nghĩa tình. Sử dụng những chi tiết và ngôn từ giản dị, chân thực thì người đọc có thể cảm nhận thấy được đoạn thơ đã thấm đượm bao tình cảm sâu nặng của người cháu với bà của mình.

Chính với trong màn sương khói mờ mịt của thời thơ ấu, tác giả tiếp tục đắm mình trong những hồi tưởng về tuổi thơ ở cạnh bà của mình:

Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa

Tu hú kêu trên những cánh đồng xa

Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà

Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế

Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế!

Bằng Việt cũng đã sử dụng ngôn ngữ thơ để kể về một câu chuyện nhưng hiện rõ những năm tháng khó nhọc đứa cháu lớn lên trong sự yêu thương, đùm bọc của người bà. Trong suốt khoảng thời gian “Tám năm ròng” kháng chiến đầy vất vả gian lao là thế nhưng đối với tác giả đó là một khoảng thời gian thật đẹp. Sự bình dị đó như gắn bó với hình ảnh của đứa cháu và người bà. Tất cả như cứ gợi lại trong vang vọng, trong tâm hồn của người cháu với biết bao nhiêu kỷ niệm thật sâu sắc. Chính tiếng chim tu hú lúc vang vọng lúc mơ hồ, tiếng chim tu hú có những lúc lại gần gũi, xót xa như giục giã tất cả dường như cứ khắc khoải gợi về miền thương nhớ. Tiếng tu hú lại còn gợi về quê hương nơi có người bà giàu tình yêu thương với con cháu. Thông qua đây người đọc cũng cảm nhận thấy được rằng chính tình cảnh vắng vẻ, cô quạnh và nỗi mong nhớ cha mẹ người cháu của cả hai bà cháu. Nhà thơ Bằng Việt dường như cũng đang kể, bất chợt quay sang tâm sự “bà còn nhớ không bà?. Tất cả đã gợi lại một ký ức thật tươi đẹp về hình ảnh một người bà luôn tảo tần, chăm sóc cháu:

Mẹ cùng cha công tác bận không về

Cháu ở cùng bà bảo cháu nghe

Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học

Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc

Phân tích bài thơ Bếp Lửa của nhà thơ Bằng Việt

Thông qua đây người đọc có thể nhận thấy được có những lời thơ bình dị đã thể hiện chân thật sự tận tình chăm sóc cháu của bà. Hình ảnh người bà thật ấm áp, dạy cháu làm, rồi chăm cho cháu học nữa, cuộc sống cứ bình dị là thế nhưng lại không lúc nào nguôi ngoai, vơi cạn đi tình cảm thắm thiết đó.

Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà

Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa?

Chính bằng lời thơ tha thiết và trầm buồn thì người cháu như đang trách cứ những chú tu hú bay ngoài đồng xa không đến ở cùng bà để bà đỡ cô quạnh. Nhưng thoáng qua ta lại thấy cứ thật tủi biết bao nhiêu. Với cách nói này như đã bộc lộ được sự kín đáo, ý nhị, tình cảm thương yêu đến xót xa của tác giả khi đứng trước nỗi cô đơn và những sự vất vả của chính bà.

Không dừng lại ở đó thì kỷ niệm cũ như những thước phim quay chậm về bà cháu trong chiến tranh:

Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi

Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi

Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh

Thực sự thì chiến tranh giống như một danh từ bình thường nhưng sức lột tả của nó thì khốc liệt vô cùng, chiến tranh nó đã gây ra đau khổ cho bao người, bao nhà. Với hình ảnh hai bà cháu trong bài thơ cũng trở thành một nạn nhân của chiến tranh đó là gia đình bị chia cắt, nhà bị giặc đốt cháy rụi… Khi ở trong hoàn cảnh đó thì hình ảnh người bà lúc này mới hiện lên thật đẹp với tấm lòng hi sinh cao cả của bà.

Người bà vẫn luôn luôn chịu thương chịu khó cặm cụi vì không muốn con mình lo lắng:

Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh:

Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,

Mày viết thư chớ kể này, kể nọ,

Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!

Có lẽ rằng chính chiến tranh gian khổ nhưng ở người bà tảo tần này cũng cứ luôn luôn “vững lòng”. Với lời dặn của bà chân thật và cảm động, chan chứa bao ý nghĩa từ tấm lòng bà như cứ văng vẳng bên tai cháu. Thông qua đó không chỉ thể hiện tình cảm yêu thương con cháu của bà mà lại còn đề cao phẩm chất cao quý, đức hi sinh nhẫn nại của người phụ nữ Việt. Bà như đã là một hình ảnh điển hình, đại diện cho người phụ nữ Việt tảo tần, đôn hậu.

Hình ảnh bếp lửa thân thương, cháu nghĩ đến ngọn lửa thắp sáng của người bà kính yêu với đoạn thơ sau:

Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen

Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẳn

Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng

Người đọc cũng sẽ nhận ra rõ ràng với ba câu thơ như một nốt nhấn, một điệp khúc khó quên trong bản tình ca về bà cháu đầy thiêng liêng và cao quý. Thêm với đó là hình ảnh ngọn lửa toả sáng trong câu thơ dường như lại còn có sức truyền cảm mạnh mẽ. Khi đứng giữa những mất mát đau thương bà vẫn ngày ngày nhóm bếp lửa, chất chứa bao nét đẹp ý nghĩa, tinh tế và thật bình dị đơn sơ nhất. Cứ như thế thì bà vẫn cứ nhen nhóm lên ngọn lửa ấm, ngọn lửa của tình thương yêu và là động lực để giúp cho người cháu cố gắng vươn lên.

Khi đã đi qua những hồi ức, tác giả Bằng Việt dường như đã chợt suy ngẫm về cuộc đời bà với triết lí sâu xa biết bao nhiêu:

Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa

Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ

Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm

Đoạn thơ thể hiện được sự chăm sóc cẩn thận của bà dành cho cháu, cho dù cũng thật vất vả biết bao nhiêu thế nhưng bà vẫn giữ thói quen đó. Người cháu cũng rất yêu thương bà của mình, luôn biết ơn bà. Khi chiến tranh đã đi qua thế  nhưng bà ngày ngày vẫn nhóm bếp lửa như nhóm tình yêu thương của mình cho người cháu.

Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm

Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi

Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ

Ôi kì lạ và thiêng liêng-bếp lửa!

Người bà chính là người nhóm lên được trong lòng người cháu nhọn lửa. Hình ảnh bếp lửa như một minh chứng chân thực nhất về tình yêu thương của cháu và bà.

Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu

Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả

Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở:

– Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?…

Cho dù mai sau này cháu có đi xa đi đâu chăng nữa thì nỗi niềm, sự đằm thắm lòng thương nhớ, kính yêu và biết ơn bà sâu sắc không bao giờ đổi. Đã có biết bao nhiêu năm dài đằng đẵng, người cháu giờ đã khôn lớn sống trong một khung cảnh mới, đó là một cuộc đời mới đầy đủ và ấm no nhưng chẳng thể nào nguôi nhớ về bà thân yêu của mình. Bất giác người cháu như nhắc nhớ bà “Sơn mai này bà nhóm bếp lên chưa?” như thể hiện được tình cảm của người cháu dành cho bà vẫn vẹn nguyên.

Bài thơ là những dòng hồi tưởng và suy ngẫm của người cháu đã trưởng thành. Với bài thơ “Bếp lửa” dường như cũng đã gợi lại cho chúng ta biết bao nhiêu kỷ niệm xúc động về tình bà cháu. Chưa hết, bài thơ Bếp lửa còn thể hiện được lòng kính yêu trân trọng và biết ơn của người cháu đối với gia đình với cả quê hương, đất nước.

Minh Vũ